In vier verschillende brieven spreekt Paulus over zichzelf als een ‘vader’ voor Timoteüs, zijn ‘oprechte’ en ‘innig geliefde zoon’. Tegelijkertijd plaatst hij deze relatie binnen de verantwoordelijkheid die zij beiden hebben: als volwassen zonen tegenover hun ‘Vader God’, en als ‘broers’ tegenover Jezus als een Oudste Broer (‘de Zoon van God’) en ‘Heer’. Het eerste wat hun relatie ons leert is dat het zijn van een geestelijke vader binnen het 'huisgezin' van de Vader niet in de eerste plaats te maken heeft met iemand tot Jezus leiden. Want Paulus spreekt over zijn vader-zoon relatie et Timoteüs voornamelijk in termen die gaan over hoe 'zij samen dienden... in het Evangelie'. Dus een geestelijk vader zijn houdt meer in dat je met een ‘zoon’ of ‘dochter’ omgaat als een volwassene, en als een partner in de bediening. We vangen onze eerste glimp van hoe Paulus dit doet op in Filippi, waar zij – samen met Silas – een nieuwe kerk gesticht hebben, kort nadat Timoteüs met hen mee op reis is gegaan. Tien jaar later herinnert Paulus hen er aan, in een brief aan deze kerk, hoe hij Timoteüs behandelde als een mede dienstknecht in de verkondiging van het Evangelie, en hoe Timoteüs zich gedragen had als een betrouwbare ‘zoon’ door zijn ‘vader’ na te volgen in de manier waarop hij de belangen van Jezus voorop stelde, boven elk persoonlijk belang of groepsbelang. Nadat ze uit Filippi vertrokken zijn, behandelt Paulus Timoteüs als een ‘mede-arbeider’ en als een ‘broeder’ terwijl zij evangeliseren in Korinte,- net zoals hij kort daarvoor gedaan had in Tessalonica (1 Tes. 3:2a; Hand. 17:1 e.v., Med.#71).

Ten tweede geeft Paulus Timoteüs verantwoordelijkheid gepaard met autoriteit om het werk voort te zetten wanneer Paulus niet bij hem is. Hij deed dit niet alleen jaren later in Korinte en Filippi, maar hij deed dat ook al in hun eerste jaar samen. Kort nadat hij gedwongen werd Tessalonica te verlaten, stuurt Paulus Timoteüs terug naar deze stad om de nieuwe gelovigen te bemoedigen en te sterken in hun geloof (Med.#71). Uit eigen ervaring, en uit wat ik gezien heb, weet ik dat dit voor een geestelijke vader de moeilijkste les is om te leren. Veel geestelijke zonen en dochters worden gehinderd in hun groei omdat zij wel verantwoordelijkheid dragen voor het werk wanneer hun leiders op reis zijn, maar niet de autoriteit hebben om op eigen houtje te handelen.

Ten derde stuurt Paulus Timoteüs in situaties waar hij al bekend is; en hij zendt hem niet alleen in moeilijke situaties. Pas nadat zij samen ongeveer twee jaar in Korinte gediend hebben (Hand. 18:5-18a), vraagt hij Timoteüs’ hulp bij het afrekenen met ernstige problemen in de kerk aldaar, door hem te vragen naar Korinte terug te keren.[ii] Paulus heeft al één brief gestuurd (1 Kor. 5:9-11), waarin hij er bij deze gelovigen op aandringt om op te treden tegen de ontucht, trots en twisten die hun kerkelijk leven besmeuren (Med.#69). Nu schrijft hij een andere brief (1 Korintiërs), en daarin vertelt hij hen waarom hij Timoteüs stuurt,- als een ‘zoon’ die trouw heeft laten zien aan Jezus als Heer en die in staat is om hen te herinneren aan Paulus’ manier van leven in Christus. Dit is echter nogal riskant, omdat de gelovigen in Korinte liever hebben dat een meer invloedrijke persoon, zoals Apollos of Paulus zelf, hun problemen op komt lossen. Dus stuurt Paulus een aantal ‘broeders’ met Timoteüs mee, en zegt hij dat Apollos later zal komen. Jammer genoeg is het bezoek van Timoteüs onsuccesvol, en dat geldt ook voor het geplande bezoek van Paulus. Pas na een zeer strenge derde brief en een bezoek van Titus volgen de Korintiërs eindelijk Paulus’ instructies op (Med.#73),- zoals het handelen ten aanzien van de man die in seksuele gemeenschap leeft met de vrouw van zijn vader. Desondanks gaat Paulus door met het investeren in Timoteüs, want we vangen in de Bijbel meerdere inkijkjes op van hun gezamenlijk dienstbetoon of van Paulus die Timoteüs ergens in zijn naam naar toe stuurt.

In de eerste van twee brieven aan Timoteüs zien we opnieuw hoe Paulus Timoteüs verantwoordelijkheid en autoriteit toevertrouwd in Efeze. Maar in deze brieven zien we, ten vierde, ook hoe Paulus deze geestelijke ‘zoon’ behandelt als een persoon en niet slechts als een mede-arbeider in de bediening. Hij geeft uiting aan zijn verlangen om gewoon bij Timoteüs te zijn, en hem te zien slagen. Want roept hij zijn ‘zoon’ op om stevig grip te houden op zowel een gezonde leer als op zichzelf, met ‘geloof en een goed geweten’, en om het belangrijkste (Gods bedoeling) het belangrijkste te laten. Hij benadrukt ook het belang van de Schrift en van het bekrachtigd zijn door de ‘genade’ van Jezus ‘in alle geduld’. Paulus heeft gezien dat het geloof van teveel anderen schipbreuk heeft geleden door zinloze twistvragen en geestelijke fratsen. Of door toe te staan dat de noden van anderen maken dat zij de specifieke gaven verwaarlozen die God hen heeft toevertrouwd door zijn Geest,- waardoor zuiverheid in taal en leefstijl niet langer een prioriteit is, en liefde niet langer de leidende factor is in hun relaties.

Ten slotte zien we in zijn tweede brief een geestelijke vader die vaak voor zijn ‘zoon’ bidt, en die niet exclusief is, maar die de geestelijke inbreng van anderen bevestigt. We zien ook dat Paulus zich kwetsbaar durft op te stellen wat betreft zijn eigen zwakheid en noden, en wat betreft zijn verleden. Want hij heeft geleerd dat wij er altijd op kunnen rekenen dat wij ‘ontferming’[iii] van onze Vader God verkrijgen, als ook zijn ‘genade en vrede’. Misschien wordt Timoteüs geconfronteerd met een langgerekte strijd in de kerk in Efeze, en weet Paulus dat hij de neiging heeft om stil te blijven staan bij zijn gebrek aan succes in de kerk in Korinte. Dus herinnert Paulus hem aan zijn eigen falen en hoezeer hij Gods ontferming nodig had, en dringt hij Timoteüs om zich niet te laten intimideren door oudere kerkleiders. Heb jij ook de neiging om je geïntimideerd te voelen door anderen, of om stil te staan bij fouten uit het verleden en te vergeten dat je een Vader hebt die vol ontferming is?

Vader ik ontvang vandaag uw ontferming in Christus Jezus mijn Heer, en ik ontvang ook uw genade en vrede. Help mij om te waken over dat wat u mij hebt toevertrouwd door uw Geest, en dat niet te verwaarlozen, en eerlijk om te gaan met uw Woord terwijl ik grip op mijzelf houd in alle zuiverheid, liefde en gezonde leer,- opdat ik deze dingen mag voorleven terwijl ik ze onderwijs aan mijn eigen geestelijke zonen en dochters. (2 Tim. 1:2,13-14; 2:1-3,15; 1 Tim. 1:18; 4:12,14,16; 16:20)

[i] Via linkjes in de diepgaande versie van deze meditatie kunnen leden een aantal chronologieën raadplegen van de gebeurtenissen in Paulus’ leven en bediening.

[ii] Via linkjes in de diepgaande versie van deze meditatie kunnen leden ook een tweedelige lezing raadplegen die ik in 2011 heb gegeven over ‘de puinhoop in Korinte’ en wat we kunnen leren van de manier waarop Paulus daarmee afrekende.

[iii] Alleen in deze twee brieven voegt Paulus ‘ontferming’ toe aan zijn standaard openingszegen: ‘Genade en vrede’ van God onze Vader (2 Kor. 1:2).