Uitleg van het logo

St. Irenaeus van Lyon (ca. 130-202 na Chr.)

Een paar jaar geleden waren mijn vrouw, Debbie, en ik in gesprek over Christelijke symbolen. Zij had het er over dat er gangbare symbolen waren voor Jezus (zoals het kruis en een lam) en voor de Heilige Geest (een duif), maar dat zij geen enkel symbool kon bedenken dat gebruikt werd voor God. Ook ik kon niets bedenken.

Ongeveer rond diezelfde tijd wees mijn dochter, die studeerde aan een Christelijke universiteit in Canada, mij op een van de vroege kerkvaders, St. Irenaeus.

Toen ik zijn geschriften begon te bestuderen, te beginnen met een Engelse vertaling van zijn kortere werk, Demonstratio Praedicationis Apostolicae (Nederlands: Het Bewijs van de Apostolische Prediking), ontdekte ik dat hij vaak refereerde aan de Vader. Later kwam ik een citaat tegen uit zijn meer bekende werk, Adversus Haereses (Nederlands: Tegen de Ketterijen), dat mij het idee gaf voor het logo voor deze website. St. Irenaeus sprak over Gods Woord en Gods Wijsheid, de Zoon en de Geest, als de twee ‘handen’ van de Vader waardoor menselijke wezens geformeerd werden naar Gods beeld en die onze redding bewerkstelligden waardoor we teruggeleid werden naar de Vader.

Hier zijn een paar citaten uit dit werk:

Gods Woord en de Geest zijn voortdurend aan het werk in de geschiedenis voor de redding van de mensheid om ons tot de Vader te leiden. (AH IV.1)
Het waren derhalve geen engelen, die ons maakten, noch die ons formeerden… noch enige Macht op afstand van de Vader van alle dingen. Want God had deze niet van node, teneinde te bewerkstelligen wat Hij bij Zichzelf op voorhand besloten had dat moest gebeuren, alsof Hij niet over Zijn eigen handen beschikte. Want in Zijn tegenwoordigheid waren altijd het Woord en de Wijsheid, de Zoon en de Geest, door wie en in wie Hij, vrijelijk en spontaan, alle dingen schiep, en tot wie Hij ook spreekt, zeggende: “Laat Ons mensen maken, naar Ons beeld en naar Onze gelijkenis”. (AH IV.20.1)

Aldus werd God geopenbaard: God de Vader wordt getoond door… de Geest die werkt en de Zoon die dient, terwijl de Vader instemt en de redding van de mens volbracht wordt. (IV.20.6)

Hoewel we de Vader nog niet kunnen zien, hebben we wel de aanraking van zijn twee handen gevoeld. Daarom heb ik in mijn logo zijn rechterhand afgebeeld als de hand die naar ons uitreikt: eerst als Gods Woord bij de schepping om ons te formeren naar het beeld en de gelijkenis van onze Vader, en vervolgens als zijn vleesgeworden Woord – zijn Zoon, onze Oudste Broer – om de mensheid te verlossen en ons weer tot zich te trekken.

En ik heb zijn linkerhand afgebeeld als de hand die boven ons zweeft om ons te zegenen (zijn Geest): met leven naar Gods beeld bij onze schepping, met Gods aanwezigheid in Israëls Tabernakel en Tempel, en met autoriteit en gaven om volwassen zonen en dochters van de Vader te worden,- te beginnen met de eerste Pinksterdag volgend op Jezus’ hemelvaart.

Jezus zelf zinspeelt ook op een dergelijk ‘twee handen’ beeld wanneer hij spreekt over de Vader die ons de Heilige Geest zal schenken als ‘een andere Pleitbezorger’,- d.w.z. als een tweede Pleitbezorger [Gr. parakleetos] die ons evenals Jezus ‘langszij geroepen’ is (Joh. 14: 16, Med.#51). En beide zijn ons hier op aarde gezonden ‘van langszij [Gr. para] de Vader’ in de hemel (Joh. 15:26, Med.#57), waar de opgevaren Jezus nu nog steeds optreedt als Pleitbezorger voor ons (1 Joh. 2:1, Med.#52).

Recentelijk ontdekte ik de volgende twee teksten in de Tenach[i] (Het Oude Testament) die Gods ‘hand’ verbinden met de Messias (‘een Scheut uit de wortels van Isai’ en ‘de Mensenzoon’); en ook met ‘de Geest van de Heer’ die ‘op’ hem was.

Er zal… uit… Isai… een Scheut uit zijn wortels ontspruiten; ·en op hem zal rusten de Geest des Heren, de geest der wijsheid en des verstands, de geest des raads en der sterkte, de geest der kennis en der vreze des Heren. ·En de Heer zal in die tijd ten tweede male zijn hand uitstrekken, opdat hij het overblijfsel zijns volks zal verkrijgen…; ·en hij zal een banier onder de volkeren oprichten… (Jes. 11:1-2,11-12a)
Blijve uw hand...op de Mensenzoon die gij sterkte als de uwe. (Psalm 80:18)

De twee handen van de Vader komen ook voor in een ander beeld, afkomstig van een schilderij uit de 17e eeuw van de Nederlandse meester Rembrandt van Rijn: De terugkeer van de verloren Zoon. In zijn boek met dezelfde titel merkt Henri Nouwen op dat het lijkt alsof de schilder de vader in het verhaal een mannelijke linkerhand en een vrouwelijke rechterhand heeft gegeven. (Nouwen 1992: blz. 99). Dus ik had ook het schilderij van Rembrandt in gedachten toen ik mijn logo ontwierp, want ik neig er toe in te stemmen met Nouwens idee dat Rembrandt ons een Bijbels beeld van de twee handen van de Vader geeft zoals St. Irenaeus dat in gedachten had. Want in het Grieks zijn de woorden voor ‘het Woord’ [logos] en ‘de Zoon’ [huios] mannelijk, terwijl het woord voor ‘Wijsheid’ [sophia] vrouwelijk is, net als het Hebreeuwse woord voor ‘Geest’ [ruach].

De Vader is dus niet een mannelijke Patriarch, maar een Vader die zowel mannen als vrouwen schiep naar zijn eigen beeld, en een Vader die, wanneer hij ons volwassen erfgenamen maakt door de Geest, tot ons zegt: ‘Ik zal jullie tot een Vader zijn en jullie zullen mijn zonen en dochters zijn’ (Gal. 3:28; 4:1-7; 2 Kor. 6:18).

Mocht er in mijn logo ook sprake zijn van een geslachtelijk onderscheid tussen de twee handen, dan is het de linkerhand die iets vrouwelijker is dan de rechter,- dus het tegenovergestelde van de handen in het schilderij van Rembrandt.

Een speciaal woord van dank voor mijn vriend, Johan Kruger, voor de tekening van de handen en het ontwerpen van het logo.

VOETNOOT

[i] De tekst uit Jesaja is met een kleine wijziging ontleent aan de Luthervertaling. De tekst uit Psalm 80 is ontleend aan de Naardense Vertaling.